|
Kinezyterapia Przemysław Wajs jest magistrem wychowania fizycznego, fizjoterapeutą praktykującym w Częstochowie tel. kom. 504 693 465
Kinezyterapia to leczenie ruchem. Inne, mniej profesjonalne określenia, to gimnastyka lecznicza lub ćwiczenia usprawniające. Kinezyterapia jest jedną z metod fizjoterapii.
Trochę historiiPoczątków kinezyterapii można doszukiwać się już w systemie filozoficznym Konfucjusza (2700 lat p.n.e.), który eksponował znaczenie określonych pozycji ciała w uzyskaniu efektów profilaktyczno-leczniczych. Starohinduska joga stawiała sobie za cel osiągnięcie najwyższej zdolności psychofizycznej a środkami do tego celu miało być m.in.: stosowanie ćwiczeń gimnastycznych i oddechowych. Również Hipokrates sławny, grecki lekarz (V i IV wiek p.n.e.), za dwa główne filary medycyny uważał dietetykę i gimnastykę.
Kinezyterapia najczęściej stosowana jest w schorzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu, w zespołach bólowych kręgosłupa, po udarach mózgu, po zawale serca, w niektórych chorobach układu oddechowego, w chorobach reumatoidalnych, po zabiegach operacyjnych w jamie brzusznej, przed porodem... Kinezyterapia może być stosowana jako podstawowa i jedyna forma leczenia (np.: w zachowawczym leczeniu wad postawy, bóle krzyża, bolesność stawu rzepkowo udowego, tendinopatie) lub jeżeli choroba wymaga leczenia operacyjnego, może być prowadzona zarówno w okresie przedoperacyjnym jak i po zabiegu. Istnieje wiele dowodów na skuteczność kinezyterapii (jej różnych form), stosowanej jako samodzielna metoda leczenia, w leczeniu schorzeń mięśniowo - szkieletowych. W większości, nawet drobnych urazów narządu ruchu, w których kinezyterapia nie jest podstawową formą leczenia, powinno się ją zastosować po zakończeniu leczenia podstawowego lub równolegle z nim. Kinezyterapię często łączy się z innymi formami leczenia w tym metodami fizjoterapii w celu zwiększenia efektu terapeutycznego.
Efekt zależy od doboru ćwiczeń. Najczęściej jest to grupa reakcji. Oto niektóre z nich: zwiększenie siły mięśniowej, poprawa zakresu ruchu, poprawa czucia głębokiego, zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawa elastyczności i napięcia tkanek miękkich, zmniejszenie podwyższonego napięcia mięśni, podwyższenie poziomu endorfin, poprawa wydolności krążeniowo - oddechowej, zwiększenie wydzielania mazi stawowej, podwyższenie lub obniżenie ciśnienia krwi, nasilenie procesów przemiany materii, usprawnienie działania narządów układów trawienia i wydalania, hamowanie odruchów patologicznych, sprawniejsze gojenie tkanek.
Stosowanie kinezyterapii umożliwia uzyskanie maksymalnej poprawy utraconej funkcji, przywrócenie prawidłowej mechaniki, ułatwia wystąpienie procesów kompensacji, zabezpiecza przed wykształceniem nieprawidłowych stereotypów ruchowych (np.: zespoły bólowe kręgosłupa) lub przywraca już utracone (np.: kontrola nerwowo-mięśniowa), umożliwia prawidłowy przebieg procesów przebudowy tkanek po urazach i operacjach, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno mięśniowym w postaci ograniczeń ruchu, zapobiega powikłaniom w układzie krążenia i oddychania które mogą wynikać z długiego unieruchomienia.
Zasady wykonywania ćwiczeń leczniczychSystematyka Kinezyterapii- Kinezyterapia o działaniu miejscowym - Kinezyterapia o działaniu ogólnym - Metody kinezyterapeutyczne.
Kinezyterapia o działaniu miejscowym- Ćwiczenia bierne - Ćwiczenia czynno- bierne - Ćwiczenia samowspomagane - Ćwiczenia czynne w odciążeniu - Ćwiczenia czynne wolne - Ćwiczenia czynne z oporem - Ćwiczenia prowadzone - Ćwiczenia redresyjne - Wyciągi redresyjne - Ćwiczenia izometryczne - Ćwiczenia synergistyczne - Ćwiczenia oddechowe - Ćwiczenia relaksacyjne - Ćwiczenia czynności samoobsługowych - Ćwiczenia w odciążeniu z oporem - Pionizacja i nauka chodu - Ćwiczenia manualne.
Kinezyterapia o działaniu ogólnym- Ćwiczenia w wodzie - Ćwiczenia gimnastyki porannej - Ćwiczenia ogólnokondycyjne (ogólnousprawniające).
Zasady wykonywania ćwiczeń leczniczych- Opanowanie świadomego kontrolowanego zmniejszania nadmiernego napięcia mięśniowego (rozluźnianie mięsni). - Ćwiczenia należy wykonywać w izolowanych pozycjach wyjściowych stwarzając warunki dla stabilizacji nie ćwiczonych stawów oraz zapewniających choremu poczucie wygody sprzyjające rozluźnieniu mięśni. - W czasie wykonywania ćwiczeń konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego ćwiczonego stawu, której celem jest wyeliminowanie współruchów w sąsiednich stawach. Stabilizację uzyskuje się poprzez dobór odpowiedniej pozycji wyjściowej, chwyt lub założenie pasa stabilizującego. - Ruch powinien odbywać się płynnie wokół fizjologicznej osi stawu i we właściwej dla danego ruchu płaszczyźnie. - Wszystkie ruchy w stawach powinny być wykonywane w pełnym zakresie (jeżeli jest to możliwe). - Ćwiczenie prowadzi się w odpowiednim dla rodzaju ćwiczenia rytmie, uwzględniając fazę skurczu i rozkurczu mięśnia oraz przerwę przed następnym skurczem. - Nasilenie ćwiczeń i obciążenia powinny być tak dobrane by nie powodowały odczynów zapalnych w stawach oraz nie prowadziły do nadmiernego zmęczenia osłabionych grup mięśniowych. - Pacjent może odczuwać niewielkie bóle pochodzenia mięśniowego lub związane z ruchem tylko w czasie trwania ćwiczeń lub do dwóch godzin po ćwiczeniach. Ćwiczenia nigdy nie powinny wywołać silnych bólów utrzymujących się przez wiele godzin lub dni. - Ćwiczenia muszą być tak zorganizowane aby zapewnić choremu pełne bezpieczeństwo.
Kinezyterapia o działaniu miejscowym- obejmuje wszystkie działania lecznicze i środki pomocnicze, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie - zmierza do wytwarzania mechanizmów kompensacji miejscowej, szczególnie w sytuacjach gdy nie ma możliwości osiągnięcia stanu poprzedzającego chorobę - nie powinna angażować więcej niż 30% dynamicznych zespołów mięśniowych - stałe wskaźniki fizjologiczne tj.: tętno, ciśnienie, rytm oddechowy nie powinny ulec zmianie - nie oddziaływuje na wydolność ogólnoustrojową - może być stosowana nawet u pacjentów w stanach ciężkich - jest silnie związana z: fizykoterapią, farmakologią, balneologią czy masażem.
Do kinezyterapii o działaniu miejscowym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:1. ćwiczenia bierne 2. ćwiczenia czynno-bierne 3. ćwiczenia samowspomagane 4. ćwiczenia czynne w odciążeniu 5. ćwiczenia czynne wolne 6. ćwiczenia czynne z oporem 7. ćwiczenia prowadzone 8. inne formy ćwiczeń i oddziaływań: a) ćwiczenia redresyjne b) wyciągi redresyjne c) ćwiczenia synergistyczne d) ćwiczenia oddechowe e) ćwiczenia relaksacyjne f) ćwiczenia czynności samoobsługowych g) ćwiczenia w odciążeniu z oporem h) ćwiczenia sterowane i) pionizacja i nauka chodu j) ćwiczenia manualne.
Kinezyterapia o działaniu ogólnym- opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała - jej zadaniem jest powrót co najmniej do stanu sprzed zachorowania, lub uzyskanie kompensacyjnych przyrostów wszystkich składowych sprawności ogólnej co decyduje o wynikach kinezyterapii - chodzi o poprawę siły mięśniowej i wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym - zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednolitych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci.
Do kinezyterapii o działaniu ogólnym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:1. ćwiczenia ogólnousprawniające (ogólnokondycyjne) 2. ćwiczenia gimnastyki porannej 3. ćwiczenia w wodzie 4. sport inwalidów.
Metody kinezyterapeutyczne- dostosowanie dokładnie opracowanych schematów i postępowań oraz wzorców ruchowych do leczniczych potrzeb określonych jednostek chorobowych czy jednorodnych pod względem etiologii schorzeń - u podstaw większości z tych metod leży poszukiwanie zależności między rozwojem struktur nerwowo-mięśniowych a ruchem - ich zadaniem jest przeciwdziałać zmianom powstałym w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, narządu ruchu lub w obu tych układach jednocześnie.
Wybrane metody kinezyterapeutyczne:1. metody mechaniczne a) Metoda Cyriaxa b) Metoda Dobosiewicza c) Metoda Hoppe d) Metoda Kaltenborna-Evjentha e) Metoda Karskiego f) Metoda Klappa g) Metoda Kostewicza h) Metoda Majocha i) Metoda McKenzie j) Metoda Siwka-Tylmana 2. metody neurofizjologiczne a) Metoda Brunkow b) Metoda NDT Bobath c) Metoda PNF d) Metoda Vojty 3. metody edukacyjne a) Metoda Ayres b) Metoda Domana c) Metoda Petö d) Metoda Pilatesa e) Metoda S-E-T f) Metoda Sherborne.
Kinezyterapia o działaniu miejscowym
Ćwiczenia bierneZastosowanie:
- siła mięśniowa 0 i 1 - pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej) - u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem.
Cele:
- zamiana ruchu biernego na czynny - wzmożenie torowania proprioceptywnego - wzmożenie torowania exteroceptywnego - wzmożenia torowania ideomotorycznego - poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem - zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej) - utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu - utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek - zapobieganie procesom osteomalacji.
Wskazania:
- porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne - początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym - stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny - zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni).
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1.
Stabilizacja:
- stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące.
Chwyt:
- musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych - zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawu nadgarstkowego).
Zasady wykonywania ruchu:
- ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta - płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu - w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu - w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu - liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu - ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej) - tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne.
Ćwiczenia czynno- bierneZastosowanie:
- wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5.
Cele:
- przerwanie błędnego koła bólu.
Wskazania:
- stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu - stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych - choroby gośćcowe, reumatoidalne - unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów - stany atrofii tkankowej - demineralizacj kości - oparzenia większych części ciała - inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii).
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego) - w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne).
Metodyka:
- pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1.
Stabilizacja:
- stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące.
Chwyt:
- musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych - zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego) - chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe.
Zasady wykonywania ruchu:
- ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta - zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni - ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu - ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy.
Liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń, przerwa między seriami 30s). W czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje. Ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie. Tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie. Przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem.
Ćwiczenia samowspomaganeZastosowanie:
- u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany - jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi.
Cele:
- zwiększenie zakresu ruchu w stawach - uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni - poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej - zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji.
Wskazania:
- ograniczenie zakresu ruchu w stawach - przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty - przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych.
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- ćwiczenia kombinowane - dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe - ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u.
Zasady mocowania systemu bloczkowego:
- bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości - pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie.
Zasady wykonywania ruchu:
- na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę - pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny - jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje - fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu - przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia.
Ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej. Liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30. Ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii.
Ćwiczenia czynne w odciążeniuZastosowanie:
- w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od -2 do +2.
Cele:
- przeciwdziałanie zanikom mięśniowym - uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lovetta) - utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej - umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur.
Wskazania:
- zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej - niepełny zrost kostny - zmiany zwyrodnieniowe stawów - ograniczenia ruchomości w stawach - stany po unieruchomieniu - zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu.
Przeciwwskazania:
- stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2 - odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty - podwieszenie ćwiczonej kończyny 1. podwieszenie osiowe - punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu - podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona - ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej 2. podwieszenie pozaosiowe.
Zmniejszenie tarcia o podłoże uzyskuje się poprzez:
- wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch - podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty - przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny.
Zanurzenie chorego w wodzie
- stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni.
Środowisko wodne powoduje:
- odciążenie - rozluźnienie - umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało dla wspomagania ruchów.
Podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez fizjoterapeutę
- fizjoterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała podczas ruchu - sposób ten stwarza możliwość wspomagania lub utrudniania ruchu.
Stabilizacja:
- stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące.
Zasady wykonywania ruchu:
- pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia - ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu - w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu.
Czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu). Ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie. Raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej. Tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni.
Ćwiczenia czynne wolneZastosowanie:
- przy sile mięśniowej na 3.
Cele:
- zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej - utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach - poprawa koordynacji ruchowej.
Wskazania:
- osłabienie siły mięśniowej (minimum 3) - ograniczenia zakresu ruchomości - wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni - zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej.
Przeciwwskazania:
- stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 3 - choremu należy dokładnie objaśnić sposób wykonania ruchu i pozycję wyjściową - zaczynamy od ćwiczeń łatwych i prostych w pozycjach izolowanych - po ich opanowaniu i poprawie siły mięśniowej przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, bardziej złożonych.
Zasady wykonywania ruchu:
- ruchy płynny i rytmiczny (tylko wtedy pomaga w rozluźnieniu i poprawie koordynacji nerwowo-mięsniowej) - ruch wykonywany we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu.
Czas zależy od wydolności pacjenta. Stopniowo zwiększamy liczbę powtórzeń i tempo. Tempo ćwiczeń dostosowane do możliwości chorego. Przy ćwiczeniach tych nie używa się przyborów.
Ćwiczenia czynne z oporemZastosowanie:
- przy sile mięśniowej na 4 i 5.
Cele:
- uzyskanie przyrostu siły mięśniowej - poprawa wytrzymałości mięśni - zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, szczególnie powstałych w wyniku unieruchomienia - zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, powstałych w następstwie procesów patologicznych - opóźnienie występowania zaników mięśniowych - uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły - uzyskiwanie przerzutów napięć kontralateralnych do części ciała znajdujących się czasowo w unieruchomieniu - uzyskanie poprawy koordynacji nerwowo-mięśniowej - zwiększanie sygnalizacji aferentnej w celu rozszerzenia pól pobudzenia w korze mózgu.
Wskazania:
- osłabienie siły mięśniowej - stany unieruchomienia (np.: opatrunek gipsowy).
Przeciwwskazania:
- stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- pw. zapewniająca wygodę i stabilizacje odcinka bliższego - rytm i tempo zależne od tego, czy dążymy do uzyskania przyrostu siły czy zwiększenia wytrzymałości mięśni.
Przyrost siły:
- stosuje się maksymalny opór do aktualnej siły mięśni - liczba powtórzeń - niewielka - tempo ćwiczeń - wolne.
Zwiększenie wytrzymałości mięśni:
- znacznie mniejszy opór (około 50% aktualnego oporu maksymalnego) - liczba powtórzeń - dużo większa - tempo ćwiczeń - szybkie.
Przed przystąpieniem do ćwiczeń czynnych z oporem określonej grupy mięśni należy ustalić wielkość aktualnego oporu i liczbę powtórzeń ruchów.
Ćwiczenia prowadzoneZastosowanie:
- przy sile mięśniowej zmiennej w zależności od sektora zakresu ruchu.
Cele:
- wzmacnianie mięśni poprzez umożliwienie im pracy, której nie mogły by wykonywać bez pomocy - odtwarzanie i utrwalanie w pamięci wzorców ruchowych.
Wskazania:
- osłabienie siły mięśniowej.
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100 - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- pw. taka jak przy wykonywaniu testu Lovetta.
Stabilizacja:
- stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące.
Chwyt:
- musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych - powinien się charakteryzować dużą powierzchnią styku pomiędzy ręką terapeuty a ćwiczoną częścią ciała - zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego).
Zasady wykonywania ruchu:
- choremu trzeba dokładnie wyjaśnić ruch który ma on wykonywać - siła wspomagająca powinna być tak dawkowana, aby umożliwiła wykonanie ruchu, a nie zastępowała pracy ćwiczonych mięśni - ćwiczone mięśnie musza maksymalnie pracować aby nastąpił przyrost ich siły - fizjoterapeuta prowadzi ruch w całym jego zakresie tak, że największe wspomaganie jest w początkowej fazie ruchu (pokonanie bezwładności) i w końcowej jego fazie (pokonanie oporu mięśni antagonistów) - przed rozpoczęciem ruchu należy rozciągnąć mięśnie (sprzyja to uzyskaniu silniejszego ich skurczu) - kontrolujemy by pacjent wykonywał ruch płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu oraz w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu.
Stosujemy się do zasady nie doprowadzenia do pełnego zmęczenia ćwiczonego zespołu dynamicznego. Ćwiczenia prowadzone wykonuje się 1-2 razy dziennie. Liczba powtórzeń oraz tempo ćwiczeń zależą od aktualnej siły mięśni.
Ćwiczenia redresyjneZastosowanie:
- przykurcze tkanek miękkich.
Cele:
- zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich - uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie.
Wskazania:
- ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich.
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100 - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego - znaczne odwapnienie kości - morfologiczne zmiany w kościach - ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu - wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności.
Metodyka:
Zasady wykonania ruchu:
- redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni - konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu - chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien rozciągać się na jak największej powierzchni - siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego.
Sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:
- silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem - stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji - ból długotrwale się utrzymujący - zmniejszenie siły używanej przy redresji.
Szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem wzrostu kośćca. Przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni, im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy. Użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a nawet złamanie kości.
Przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:
- nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe) - blokady nowokainowe - ćwiczenia czynne - masaż.
Przyczyniają się one do:
- lepszego ukrwienia tkanek - rozluźnienia mięśni - zmniejszenia bólu - cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie.
W czasie redrsesji należy odciągać od siebie kości tworzące staw. Obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni, wieku i stanu ogólnego. Po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej (rozluźnienie mięśni).
Uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:
- odpowiedniego ułożenia chorego - szyny stabilizującej - wyciągów.
Należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji. Czas trwania redresji 20-30 minut. Nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie.
Wyciągi redresyjneZastosowanie:
- przykurcze tkanek miękkich.
Cele:
- zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich - uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie.
Wskazania:
- ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich.
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - zła tolerancja na ból - temperatura powyżej 38° - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100 - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego - znaczne odwapnienie kości - morfologiczne zmiany w kościach - zniszczenie powierzchni stawowych - choroby z zaburzeniami metabolizmu - wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności.
Metodyka:
- wyciąg należy poprzedzić wcześniejszym podaniem leków przeciwbólowych i rozluźniających napięcie mięśniowe, a zabiegi fizykalne można stosować w czasie wyciągu - stabilizacja przy wyciągach redresyjnych wspomagana jest przez kontrwyciąg - uniemożliwia on pacjentowi przesuwanie się po podłożu zgodnie z kierunkiem działania siły, w celu zmniejszenia jej działania - często całe stanowisko wyciągowe ustawione jest w pozycji kontrwyciągowej, dotyczy to głównie działań w obrębie kończyn dolnych (stosowane raczej przy wyciągach odciążajacych) - pacjent ustawiony jest pod górę w stosunku do działającej siły wyciągu.
Ciężar działający jako siła redresująca powinien oscylować w granicach 1/8 do 1/6 masy ciała pacjenta. W przypadkach dużych stawów i silnej w ich okolicy masy mięśniowej można limit obciążeń przekraczać, kierując się przy ograniczeniach ruchomości w mniejszych stawach oraz w obrębie stawu łokciowego wyciągów redresyjnych nie stosujemy. Czas trwania wyciągu musi być dostatecznie długi, by działanie zabiegu mogło być skuteczne. W początkowej fazie występuje odruchowe, niezależne od woli pacjenta, przeciwne działaniu wyciągu, mięśniowe napięcie obronne. W momencie kiedy mm. ulegają zmęczeniu znika (około 15 - 20 minut). Dopiero potem zaczyna się właściwe działanie wyciągu. Optymalny czas trwania wyciągu - 30 minut. Praktycznym wskaźnikiem tego iż wyciąg zaczyna działać jest wystąpienie stosunkowo silnego bólu, należy wtedy doliczyć jeszcze około 10 - 15 minut i można minimalnie zmniejszyć obciążenie.
Zdejmowanie wyciągu z redresowanej kończyny
- przed odczepieniem ciężaru ręką przyłożoną w miejscu przyłożenia siły na kończynie wspomóc działanie wyciągu i przytrzymać ją w kątowym ustawieniu, które osiągnięto dzięki wyciągowi - po wyczepieniu ciężaru należy wolno przez około 30 s sprowadzać kończynę do pozycji pośredniej, stale rozluźniając te grupy mięśniowe, które były rozciągnięte - zdejmowanie wyciągu nie może odbywać się szybko ponieważ wtedy odczucia bólowe przekraczają próg tolerancji bólowej pacjenta.
Nie wolno wykonywać wyciągu redresyjnego bez zapoznania się ze zdjęciem rtg. Stosujemy max. do 20 zabiegów, po których wskazane jest rtg. Zabiegów nie wykonujemy u osób po 60 roku życia.
Ćwiczenia izometryczneZastosowanie:
- osłabienie siły mięśniowej.
Cele:
- przeciwdziałanie zanikom mięśniowym - uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni - utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała.
Wskazania:
- unieruchomienia - proste zaniki mięśni - przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany.
Przeciwwskazania:
- brak.
Metodyka:
- chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni - chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej.
Przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia. Ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam. Czas trwania skurczu izometrycznego - około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami - 10 sekund. Okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego. Liczba powtórzeń od 6 - 10.
Ćwiczenia oddechowePodstawowe pojęcia
Pojemność oddechowa
- objętość powietrza którą wdychamy do płuc przy spokojnym wdechu - 0,5 litra.
Rezerwowa pojemność wdechowa - przy maksymalnym wdechu wciągamy do płuc dodatkowo ponad pojemność oddechową około 1,5 - 2 litrów.
Rezerwowa pojemność wydechowa - dodatkowa ilość powietrza jaką możemy wydalić z płuc przy maksymalnym wydechu po zwykłym biernym wdechu - 1,5 litra.
Pojemność życiowa - największa ilość powietrza jaką możemy wydobyć z płuc po maksymalnym wdechu - dorosły człowiek: - mężczyzna - 5-6 litrów - kobieta - 3,5 4 litrów - wartość tą mierzymy za pomocą spirometrii.
Spokojne oddychanie - podczas spokojnego oddychania tylko około 2/3 powietrza oddechowego tj.:około 350 ml. wchodzi przy każdym wdechu do pęcherzyków płucnych - reszta 1/3 tj.: około 150 ml pozostaje w drogach oddechowych i nie bierze udziału w procesie natleniania krwi (tzw. przestrzeń martwa).
Zastosowanie:
- należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu - wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego.
Cele
Nauczanie prawidłowego oddychania
- umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich ćwiczeń i czynności - najczęściej spotykanym błędem jest zatrzymywanie oddechu i napinanie pomocniczych mięśni oddechowych podczas wykonywania ćwiczeń i czynności wymagających większego wysiłku oraz brak pełnego wydechu.
Bezdech powoduje:
- wzrost ciśnienia - spadek tętna - utrudniony dopływ tlenu do narządów.
Zwiększenie wydolności narządu oddechowego - przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych możemy przeprowadzić ocenę stanu i sprawności układu oddechowego.
1. Badanie kształtu klatki piersiowej i jej ruchomości - na wysokości sutków u mężczyzn, pod biustem u kobiet - maksymalny wydech, następnie maksymalny wdech - różnica między I a II pomiarem powinna wynosić około 6 cm.
2. Badanie czynności oddychania - tor oddychania i częstość oddechów na minutę (około 14 - 16).
3. Badanie pojemności życiowej płuc i określenie czasu bezdechu po wdechu i wydechu - mięśnie oddechowe można wzmocnić przez ćwiczenia - elastyczna tkanka płucna wykazuje duże zdolności przystosowania się i pod wpływem ćwiczeń dochodzi do zwiększenia pojemności życiowej płuc oraz uruchomienia nieczynnych pęcherzyków płucnych.
Uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej - prawidłowe oddychanie oraz ćwiczenia wzmacniające układ oddechowy działają kształtująco na klatkę piersiową (przede wszystkim na prawidłowe jej wysklepienie, oraz zwiększenie osi przednio tylnej - przy stałej lub zaburzonej czynności oddychania włączają się do akcji oddechowej pomocnicze mięśnie oddechowe (pochyłe, piersiowe, zębate) - mięśnie te na skutek pracy o ruchach w tzw. półzakresie ulegają przykurczom, co w następstwie doprowadza do zniekształceń klatki piersiowej i całej postawy (barki wysunięte ku górze; klatka piersiowa wysunięta do przodu; zapadnięte, okrągłe plecy).
Wskazania:
- podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych - choroby układu oddechowego - stan przed i po zabiegach chirurgicznych.
Przeciwwskazania:
- ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia.
Metodyka
Przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać - najczęstszy błąd - wciąganie brzucha podczas głębokiego wdechu - oddychanie torem brzusznym - wdech - brzuch się uwypukla - wydech - wciągamy brzuch - oddychanie torem piersiowym - wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski - wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski.
Wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta - wdech - dynamiczny przez nos - wydech - 2-3 razy dłuższy, przez usta.
Należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające).
Czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia - od 5 do 45 minut - im krótszy czas spotkania tym częściej - im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech - im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech.
Maksymalna ilość powtórzeń w serii od 6 do 8 wdechów i wydechów (powyżej następuje zaburzenie składu gazowego krwi).
Ilość serii w zależności od możliwości pacjenta - wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania.
1. Leżenie tyłem - utrudniona praca przepony.
2. Leżenie tyłem z ugiętymi nogami - utrudniona praca przepony - zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej.
3. Siad z pochylonym tułowiem - utrudniona praca przepony - zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej przy ustabilizowanych kończynach.
4. Leżenie na boku - część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo wyłączona z akcji oddychania żebrowego - zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej - przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą ruchów ze względu na wysokie ustawienie - wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po stronie przeciwnej.
5. Stanie - umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich kierunkach dzięki zniesieniu ucisków na klatkę piersiową i przeponę.
6. Skłon boczny tułowia - zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu - wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa się zakres ruchów przepony po tej stronie.
Ćwiczenia relaksacyjneZastosowanie:
- stany nadmiernego napięcia mięśniowego - stany bólowe - jako element wszelkich ćwiczeń leczniczych.
Cele:
- możliwość świadomego i kontrolowanego zmniejszenia napięcia mięśni.
Wskazania:
- przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania ćwiczeń leczniczych.
Przeciwwskazania:
- brak.
Metodyka:
- rozróżniamy ćwiczenia relaksacyjne o charakterze ogólnoustrojowym i miejscowym.
Prowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych niezależnie od wybranej metody wymaga:
- dobrania odpowiedniej pozycji wyjściowej - rozluźnienie powinno następować od części obwodowych do części ksobnych - staramy się wyregulować rytm oddechowy - objęcie relaksacją całego ciała powinno wywoływać odczucie ciężkości i bezwładu.
Przestrzegamy zasady doboru odpowiedniej pozycji wyjściowej dla konkretnego pacjenta. Włączamy ruchy kończyn o prostych koordynacyjnie torach oraz naprzemienne napięcia i rozluźnienia żądanych grup mięśniowych. Tempo ćwiczeń wolne, spokojne, nie zawierające gwałtownych przyspieszeń. Komendy podawane głosem ciepłym a zarazem sugestywnym z jasno sprecyzowanym rodzajem ruchu i sposobem jego wykonywania. Ćwiczenia najlepiej wykonywać poza łóżkiem chorego, wyłączając drażniące bodźce akustyczne i świetlne. Dobre efekty przynosi odpowiednio dobrana muzyka. Ubiór pacjenta powinien być lekki nie ograniczający ruchów. Po kilku sesjach prowadzonych przez fizjoterapeutę pacjent ćwiczenia może wykonywać samodzielnie.
Przykłady pozycji relaksacyjnych:
1. leżenie tyłem na twardym podłożu - kkg ustawione w niewielkim odwiedzeniu, stawy kolanowe ugięte - naturalne krzywizny ciała podparte małymi poduszkami dają poczucie wygody - pozwala to na pełne rozluźnienie mięśni 2. leżenie bokiem (np. prawym) - kgl oraz kdl podparta i odciążona na poduszkach - tułów ustawiony tak by nie powodować ucisku na okolicę serca - głowa spoczywa na poduszce, nie może być uniesiona za wysoko 3. pełne podwieszenie ciała - na podwieszkach, w leżeniu tyłem - każdy odcinek ciała spoczywa na oddzielnej podwieszce 4. pozycja pól leżąc- pół siedząc - głowa, okolica stawów kolanowych, stopy, i kkg podparte na poduszkach - ułatwione jest w tej pozycji oddychanie torem piersiowym, ponieważ mniejsza masa uciska na okolicę pleców - ruch przepony utrudniony przez opadanie trzewi.
Ćwiczenia czynności samoobsługowychZastosowanie:
- u wszystkich chorych u których dysfunkcja ma charakter trwały - są to przede wszystkim pacjenci neurologiczni.
Cele:
- poprawa jakości życia poprzez maksymalną do osiągnięcia samodzielność.
Wskazania:
- dysfunkcje o charakterze trwałym.
Przeciwwskazania:
- brak.
Metodyka:
- uczymy pacjenta wykonywania podstawowych czynności dnia codziennego - sprawdzenia dokonujemy za pomocą prostych testów - oceniamy jego poziom sprawności pod katem potrzebnych mu życiowo ważnych czynności.
Test czynnościowy powinien obejmować:
- lokomocja- informacje o sposobie i odległości, jaką potrafi pokonać pacjent - chwyty- wykonywanie różnych chwytów z uwzględnieniem ich podziału - higiena osobista - spożywanie posiłków - ubieranie się i rozbieranie.
Ćwiczenia w odciążeniu z oporemZastosowanie:
- osłabienie siły mięśniowej wynoszacej od +2 do 3 a nawet +3.
Cele:
- uzyskanie przyrostu siły mięśniowej osłabionych grup mięśniowych - wzmożenie torowania proprioceptywnego.
Wskazania:
- osłabienie siły mięśniowej.
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - zła tolerancja na ból - temperatura powyżej 38° - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100 - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- kończyna podwieszona tak jak przy ćwiczeniach czynnych w odciążeniu - dodatkowo zakładamy mankiet do którego przymocowany jest system ciężarkowo-bloczkowy - linka musi przebiegać w płaszczyźnie ruchu - bloczek kierunkowy powinien być umieszczony tak aby w chwili wykonania 1/2 zakresu ruchu w stawie linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiegała prostopadle do osi długiej ćwiczonego odcinka ciała - opór narasta wówczas stopniowo osiągając maksimum w 1/2 zakresu ruchu, a następnie stopniowo maleje - w stawach o bardzo obszernych zakresach ruchu dokonujemy podziału na dwa sektory ruchu, dobierając umiejscowienie bloczka oddzielnie dla każdego sektora - stosujemy obciążenie mniejsze od masy kończyny - tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni - przy niewielkiej sile mięśni jest ono wolne - w miarę przyrostu siły mięśni - szybsze.
Pionizacja i nauka choduU osób zdrowych przy zmianie pozycji poziomej na pionową obserwuje się przyspieszenie tętna i zmniejszenie amplitudy ciśnienia krwi od 5 - 25 mmHg (głównie na skutek spadku ciśnienia skurczowego). Próba ortostatyczna u sportowców wykazuje, że różnica wskaźników ciśnienia i tętna przy wykonywanej próbie jest tym mniejsza im wyższy jest stopień wytrenowania. Dostosowanie układu krążenia do zmiany pozycji z leżącej na stojącą następuje na drodze odruchowej, głównie z receptorów łuku aorty i zatok szyjnych prawego przedsionka oraz narządów wewnętrznych (wątroba,śledziona).
Podczas unieruchomienia zdolność odruchowego wyrównywania przez układ krążenia zaburzeń wynikających ze zmiany pozycji ulega zanikowi, wynikają z tego różnorodne objawy:
- omdlenie - osłabienie - zaburzenia świadomości - zaburzenia widzenia - złe samopoczucie- uczucie słodkości w ustach - nudności - podczas pionizacji następuje bierne przemieszczanie się krwi do jamy brzusznej i kkd (zgodnie z działaniem siły grawitacji), co powoduje zmniejszenie się wypełnienia zatok serca i spadek ciśnienia tętniczego.
Pionizacja umożliwia wyzwalanie bogatej sygnalizacji proprioceptywnej co wpływa na odruchowe napinanie mięśni w pozycji spionizowanej.
Obserwacja chorych pionizowanych po okresie bezruchu pozwala stwierdzić, że jest to trening o znacznym obciążeniu fizycznym wynika to z:
- braku naturalnych odruchów regulujących postawę - na skutek tego dochodzi do napinania w sposób nieskoordynowany odległych zespołów mięśniowych - brak adaptacji w podstawowych układach fizologicznych - ogromne emocje.
Cele:
- stopniowe pobudzenie zdolności przystosowawczych ustroju do nowej pozycji pionowej.
Metodyka- pionizacja - etapy pionizacji 1. uniesienie głowy 2. pozycja półsiedząca o różnym kącie nachylenia tułowia - podparty 3. siad płaski- podparty 4. pozycja półsiedząca lub siad płaski bez podparcia 5. siad ze spuszczonymi nogami- podparty 6. siad ze spuszczonymi nogami- bez podparcia 7. stanie przy łóżku- z podparciem (pełna pionizacja na stole pionizacyjnym) 8. stanie przy łóżku- bez podparcia.
Pełna pionizacja na stole pionizacyjnym
Wskazania:
- stan po długotrwałym przebywaniu w łóżku - porażenie kkd - trudności bądź niemożność pionizacji przyłóżkowej - chory nieprzytomny - waga i wzrost znacznie przekraczająca wagę i wzrost fizjoterapeuty.
Stół pionizacyjny umożliwia stopniową i powolną zmianę pozycji z poziomej na pionową.
Możliwość regulacji:
- kąta nachylenia ciała do podłoża (im bliżej pionu tym większe obciążenie) - czasu trwania pionizacji.
Pionizacja na stole wymaga prawidłowego ułożenia chorego które polega na:
- wyrównaniu skrócenia czynnościowego kończyn - nieznacznym odwiedzeniu w stawach biodrowych (około 5°) - pełnym podparciu stóp - zabezpieczeniu pasami stawów (kolanowych, biodrowych) oraz klatki piersiowej.
Jeżeli stwierdzamy, że przez pionizację bierną chory w pełni przystosował się do pozycji stojącej rozpoczynamy pionizację czynną.
Przystosowanie do pozycji stojącej:
- gdy tętno przy zmianie pozycji nie wzrośnie więcej niż 20-30% tętna spoczynkowego (powyżej może dojść do zaburzeń w przepływie chłonki, migotania przedsionków i komór serca) - okres wzrostu ciśnienia powinien być kilkuminutowy (jeżeli wzrośnie do 30% a po 2-3 minutach spadnie można pozostawić pacjenta w danej pozycji- jeśli nie to powrót do pozycji którą pacjent dobrze tolerował) - jeżeli w trakcie pionizacji ciśnienie rozkurczowe wzrośnie powyżej 100 - pionizację cofamy do poprzedniego etapu - ciśnienie skurczowe może wzrosnąć do 20% w stosunku do rozkurczowego.
Możliwość ponownej adaptacji do pozycji pionowej zależy od:
- czasu przebywania w łóżku - wieku pacjenta - chorób współistniejących - wydolności organizmu, oraz wydolności układu krążeniowo- oddechowego - wcześniejszej rehabilitacji.
Metodyka- nauka chodu
- naukę chodu rozpoczynamy przy sile mm. porostowników stawu kolanowego powyżej 2.
I. etap
Nauka lokomocji- wózek inwalidzki - przesiadanie się z łóżka na wózek - jazda na wózku po równym podłożu - zsiadanie z wózka na ziemię i powrót - jazda po terenach pochyłych - manewrowanie wózkiem.
II. etap
- właściwa nauka chodu rozpoczyna się od ćwiczeń w barierkach.
Ćwiczenia równoważne:
- sterowane górą- przenoszenie ciężkiej piłki kkg - sterowane dołem- stanie na jednej nodze, wykroki.
Ćwiczenia z balansem miednicy- uzyskujemy prawidłowe obciążanie kończyn. Chód ze swobodnym pokonywaniem dystansu- zwracamy uwagę na prawidłowość poszczególnych faz chodu.
Najczęstsze błędy:
- skracanie czasu fazy podporu - skracanie długości kroku - konsekwencja- chód krokiem dostawnym.
W momencie opanowania chodu krokiem czterotaktowuym w barierkach rozpoczynamy naukę chodu poza nimi.
III. etap
a) chodzenie przy pomocy balkonika - podeszły wiek - nasilone procesy miażdżycowe - inne choroby towarzyszące obniżające wydolność ogólną
b) chodzenia przy pomocy kul - niepełny zrost kostny - zakaz obciążania kończyny - brak kończyny przed zaprotezowaniem
c) chodzenie bez pomocy ortopedycznych.
Równolegle z opuszczeniem barierek rozpoczyna się naukę trzech nowych elementów:
1. chodzenie po podłożach o zmiennej twardości - trudniej na miękkich podłożach - niezbędna jest bardzo dobra asekuracja 2. chodzenie z pokonywaniem różnicy poziomów - rozpoczynamy naukę na schodach niskich z poręczą - pierwszy krok przy wchodzeniu wykonuje kończyna zdrowa - przy schodzeniu pierwszy krok wykonuje kończyna chora - kolejny etap- schody komunikacyjne 3. nauka padania.
Zasady:
- nie bronić się przed upadkiem za wszelką cenę - odrzucić od siebie kule w momencie zachwiania równowagi - padać tak by upaść do przodu - amortyzacja przez ugięcie kkg w stawach lokciowych - powrót do pozycji pionowej samodzielny, uniesienie miednicy i cofanie kkg, przy wyprostowanych stawach kolanowych i stopach opartych o ścianę.
Asekuracja:
- czynna- bezpośredni kontakt z pacjentem - bierna- obok pacjenta.
Zasady asekuracji:
1. nie polega na utrzymaniu pacjenta w pozycji pionowej, lecz na bezpiecznym sprowadzeniu go na podłoże 2. fizjoterapeuta porusza się z tyłu lub z boku, możliwie jak najbliżej, ale tak by nie krępować swobody ruchów - w momencie krytycznym musi stać pewnie na obu kończynach - w przypadku utraty równowagi należy pacjenta chwycić pod pachy, ściągnąć w tył na siebie i po ugiętych kkd sprowadzić do pozycji siedzącej 3. przy nauce chodu po schodach fizjoterapeuta musi stać zawsze poniżej pacjenta.
Ćwiczenia manualneZastosowanie:
- dysfunkcje w obrębie rąk.
Cele:
- poprawa czynności manualnych rąk - poprawa siły mięśniowej rąk - zapobieganie przykurczom oraz poprawa zakresów ruchomości w obrębie rąk.
Wskazania:
- stany po urazach w obrębie rąk - RZS - zmiany zwyrodnieniowe - stany po leczeniu operacyjnym (np.: zespół cieśni nadgarstka).
Przeciwwskazania:
- przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach) - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - zła tolerancja na ból.
Metodyka:
- przed ćwiczeniami manualnymi najlepiej ręce rozgrzać, rozluźnić (masaż wirowy, aerodyn) - do ćwiczeń manualnych wykorzystujemy przybory tj.: gumowe lub piankowe piłeczki, kolumny składające się z elementów różnej wielkości w kształcie walca, niewielkie obciążniki (do 0,5 kg), guziki lub inne podobne niewielkie przedmioty itp. - wykorzystywane są również specjalne stoły do ćwiczeń manualnych.
Ćwiczenia w wodzieCele:
- uzyskanie odciążenia, a przez to:
- zmniejszenie nacisku powierzchni stawowych przy ruchach - zmniejszenie bólu przy ruchach - uzyskanie komfortu psychicznego.
Wskazania:
- upośledzenie wydolności ogólnej - osłabienie siły mięśniowej - zaburzenia koordynacji ruchowej - spadek wytrzymałości - patologiczne napięcia mięśni wynikające ze zmian ośrodkowego układu nerwowego (napięcia spastyczne) - zaburzenia chodu.
Przeciwwskazania:
- stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100 - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego) - niewydolność układu krążeniowo-oddechowego - schorzenia internistyczne - ostre stany zapalne - owrzodzenia, otwarte rany grożące krwawieniem - grzybice - choroby przebiegające z utratą świadomości.
Wpływ środowiska wodnego na organizm człowieka:
1. poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej, związana z rozluźnieniem mięśni w wyniku działania czynnika odciążającego i pozornej utraty masy ciała (0,9 kg) - odbierane przez kontaktoreceptory bodźce są przenoszone do ośrodkowego układu nerwowego przez co działają na cały system - chłodna woda zwalnia częstotliwość tętna i zmniejsza pojemność minutową serca o około 25% 2. poprawa orientacji przestrzennej poszczególnych części ciała względem siebie 3. rozluźnienie napięcia mięśniowego- poprzez wzmożone bodźce 4. odruchowe zwężenie naczyń krwionośnych skóry z jednoczesnym przekrwieniem mięśni- korzystne oddziaływanie na krążenie obwodowe (zimna woda) 5. rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, przyspieszenie częstości pracy serca (ciepła woda) 6. obniżenie napięcia mięśniowego, obniżenie pobudliwości układu nerwowego- zmniejszenie odczuć bólowych przy ćwiczeniach poprzez wykorzystanie przewodnictwa cieplnego wody (jest około 30 razy większe od przewodnictwa środowiska naturalnego) 7. oddziaływanie na układ oddechowy przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową i jamę brzuszną (wdech utrudniony, wydech ułatwiony)- ciśnienie hydrostatyczne 8. wpływ na psychikę- możliwość wykonania ruchu przy 25% normalnej siły mm. 9. ułatwienie chodu (chód krokiem dwunożnym, naprzemiennym)- powoduje to wyzbycie się lęku przez pacjenta i ułatwia przejście do innych ćwiczeń poza środowiskiem wodnym.
Metodyka:
- rodzaj ćwiczeń w wodzie zależy od urządzeń jakimi dysponuje ośrodek leczniczy (wanny, tanki Hubbarda, małe i duże baseny) - w wodzie można ćwiczyć indywidualnie lub zespołowo.
Ćwiczenia indywidualne:
- rozpoczyna się z chorymi nie oswojonymi ze środowiskiem wodnym.
Pomoc polega na:
- podtrzymywaniu chorego w wodzie - prowadzeniu ruchu - wykonaniu redresji.
Ćwiczenia zespołowe:
- prowadzi się z chorymi oswojonymi ze środowiskiem wodnym - grupa powinna być jednolita pod względem: - wieku - płci - ogólnej sprawności i wydolności fizycznej - rodzaju dysfunkcji lub choroby - utworzenie jednolitej grupy ułatwia dobór i prowadzenie ćwiczeń - nie zawsze jest to możliwe, dlatego należy ćwiczenia do pewnego stopnia indywidualizować - ze względu na konieczność ścisłego nadzoru i zapewnienia bezpieczeństwa grupa ćwiczących w wodzie ni powinna liczyć więcej niż 5-6 osób.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń w wodzie ćwiczący musi umyć dokładnie całe ciało pod natryskiem.
Ćwiczenia w wodzie rozpoczynamy od ćwiczeń oswajających ze środowiskiem wodnym - w wodzie dochodzi do zmiany warunków oddychania pod wpływem ciśnienie hydrostatycznego (pobudzony ośrodek oddechowy- szczególnie wdech).
Temperatura wody zależy od typu ćwiczeń i rodzaju choroby:
- 30° - 32° - standardowa temperatura w basenie rehabilitacyjnym - 27° - 30° - ćwiczenia o zwiększonej intensywności - 38° - niedowłady spastyczne.
Czas trwania ćwiczeń wynosi przeciętnie od 20-30 minut.
Basen
- minimalne rozmiary 10/5 m - głębokość - nie mniejsza niż 1 metr, nie większa niż 1,60 metra - poręcze zamocowane w niecce basenu - wygodne wejście - niskie schody z poręczami - koła ratunkowe, bosaki - odpowiednie oświetlenie basenu - telefon - doświadczony fizjoterapeuta (najlepiej umiejący pływać) - instruktor może wejść do wody tylko w sytuacji 1 na 1 - pacjent musi mieć czepek i kostium kąpielowy.
Ćwiczenia gimnastyki porannejSen:
- zwalnia częstość tętna i oddechu - zmniejsza aktywność procesów nerwowych - powoduje obniżenie spoczynkowego napięcia mięśni - powoduje zwolnienie perystaltyki jelit co hamuje tempo procesów trawiennych - obniża przemianę materii i metabolizm komórkowy - w czasie snu dochodzi do obniżenia temperatury ciała.
Cele:
- pobudzenie funkcji ustroju po śnie - mobilizacja chorego do rozpoczęcia zajęć w ciągu dnia.
Wskazania:
- ćwiczenia poranne powinien wykonywać każdy chory, jeżeli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań.
Metodyka:
- prowadzimy ze wszystkimi pacjentami, którzy nie mają przeciwwskazań do tej formy terapii - przed rozpoczęciem ćwiczeń pytamy o ich samopoczucie - ćwiczeń nie rozpoczyna się u chorych nowo przyjętych u których nie ma jeszcze rozpoznania - miejscem prowadzenia zajęć są na ogół sale chorych lub korytarze - ćwiczenia powinny być prowadzone w pomieszczeniach wietrzonych bez względu na porę roku - łóżka muszą być zasłane - pacjenci nie mogą być w piżamach lub innych nocnych ubraniach - zajęcia należy prowadzić przed poranną toaletą i śniadaniem - czas trwania ćwiczeń - około 15-20 minut - chorych doświadczonych z długim stażem szpitalnym możemy wykorzystać do pomocy - chorych sprawniejszym wykorzystujemy do pomocy chorym mniej sprawnym - jeżeli możliwości techniczne na to pozwalają prowadzimy zajęcia przy muzyce.
Zasady wykonania ruchu:
- stosujemy ćwiczenia oddechowe eksponujące przeponowy tor oddychania (wpływają one na poprawę perystaltyki jelit i włączają w krwiobieg rezerwy krwi z wątroby i śledziony) - ćwiczenia rozpoczynamy od ruchów w małych obwodowych stawach i stopniowo uruchamiamy większe, co wiąże się z uaktywnieniem dużych zespołów dynamicznych - tempo ćwiczeń wolne, ruchu obszerne w pełnym zakresie fizjologicznym, oparte na ćwiczeniach kształtujących - nie stosujemy ćwiczeń oporowych - przy opracowaniu zestawu ćwiczeń należy uwzględnić rodzaj i umiejscowienie schorzenia.
Ćwiczenia ogólnokondycyjne (ogólnousprawniające)- są to ćwiczenia kształtujące - wykonywane z przyborami, przy drabince, na ławeczce lub ze współćwiczącym.
Cel:
- podniesienie ogólnej sprawności i wydolności fizycznej ustroju - kształtowanie prawidłowej postawy - poprawa koordynacji ruchowej - nauka nawyku celowości i płynności ruchów - zachowanie pełnego zakresu ruchomości w stawach, długości, elastyczności oraz siły i wytrzymałości mięśni - wyrabianie aktywności i samodzielności przez czynnik współzawodnictwa występujący prawie zawsze w tej grupie ćwiczeń.
Wskazania:
- ćwiczenia te powinien wykonywać każdy chory niezależnie od ćwiczeń specjalnych dostosowanych do konkretnej dysfunkcji narządu ruchu lub choroby.
Przeciwwskazania:
- stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych - stany zapalne żył - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem) - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości) - temperatura powyżej 38° - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe) - ogólny ciężki stan pacjenta - stan po tomografii komputerowej z kontrastem - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego).
Metodyka:
- ćwiczenia te prowadzone są w oparciu o tok lekcyjny - można prowadzić je zespołowo lub indywidualnie - ćwiczenia zespołowe: - grupa powinna być jednorodna - zespól powinien liczyć 15 - 17 osób.
Kryteria doboru pacjentów do grupy:
- wiek - płeć - ogólna sprawność i wydolność fizyczna - rodzaj dysfunkcji lub choroby.
Podział pod kątem kryterium wieku:
* 4 - 6 lat - 20 - 30 minut - forma - naśladownictwo ruchowe - opowieść ruchowa * 7 - 13 lat - 30 - 45 minut - forma: gry i zabawy ruchowe - tor przeszkód * 14 - 17 lat - 45 - 90 minut - forma - naśladownictwo ruchowe z współzawodnictwem - gry i zabawy sportowe - elementy treningu sportowego adoptowane do rozwoju ogólnego i choroby * 18 - 60 lat * powyżej 61 lat - ćwiczenia zespołowe i indywidualne.
Ćwiczenia mogą odbywać się:
- na wolnym powietrzu - w sali gimnastycznej - ewentualnie w sali chorych (przyłóżkowo).
Wyposażenie sali:
- drabinki - materace - ławeczki - piłki lekarskie - woreczki z piaskiem - laski gimnastyczne - koce - lustra.
Ubiór ćwiczących - lekki, nie krępujący ruchów. Czas trwania ćwiczeń - 45 minut. Zgodnie z krzywą natężenia wysiłku podczas toku lekcyjnego. Ćwiczenia ogólnie usprawniające przeplata się z ćwiczeniami oddechowymi i relaksacyjnymi.
Zapraszam do zapoznania się z innymi tematami:
Historia masażu
Rodzaje masażu
Techniki masażu
Masaż w jednostkach chorobowych
Fizjoterapia
Dieta
Odnowa biologiczna
Fitness
Odchudzanie
Zdrowie
Strona główna Darmowy hosting zapewnia PRV.PL
|
